Trong Văn học Nghệ thuật Cầu Trường Tiền

Mặc dù trải nhiều tên gọi, nhưng từ rất lâu, cái tên cầu Trường Tiền (vì chiếc cầu nằm gần một công trường đúc tiền, gọi tắt là Trường Tiền của nhà Nguyễn và phố Trường Tiền do vua Thành Thái lập năm 1899) vẫn được người dân quen gọi và đã đi vào nhiều bộ môn nghệ thuật...

Hình này cho thấy cầu Trường Tiền có 6 nhịp cầu, mỗi nhịp có hai chiếc vài ở hai bên, tổng cộng là 12 vài.

Tên Cầu Mống đã xuất hiện trong thơ Thái Thuận:

Thuận Hóa thành tức sự(Quách Tấn dịch)Ghe thuyền qua lại sớm liền trưaCầu Mống giăng sông cửa nước chừa.Mây lẫn bóng non trời rộng mở,Gió dồn tiếng sóng biển xa đưa.Chợ chiều tấp nập thân là lụa,Nét bút bồi hồi nhịp trúc tơ.Ca nữ quản bao dòng huyết hận,Địch đài trổi khúc lạc mai xưa[10].

Sau Cầu Mống, là cầu Trường Tiền. Và công trình này đã nhanh chóng trở thành một thắng cảnh nổi tiếng, và là đề tài của nhiều bộ môn nghệ thuật. Trích giới thiệu:

Cầu Trường Tiền lúc hoàng hôn.

Cầu Trường Tiền trong những câu ca:

Cầu Trường Tiền sáu vài mười hai nhịpEm theo không kịpTội lắm anh ơi!Bấy lâu mang tiếng chịu lờiAnh có xa em đi nữaCũng tại ông Trời nên xa [11].Cầu Trường Tiền về đêm.

Năm 1905, chiếc cầu được đúc lại bằng bê tông cốt thép, nên có câu:

Chợ Đông Ba đem ra ngoài giạiCầu Trường Tiền đúc lại xi-monƠi người lỡ hội chồng conVề đây gá nghĩa vuông tròn nước non...[12]

Năm 1946, trong chiến tranh Pháp - Việt, cầu bị đặt mìn giật sập. Sau đó, lại có câu:

Cầu Trường Tiền bấy nhiêu niên (năm) qua lại,Kể tự đời Thành Thái nay.Chạnh lòng biết hỏi ai đây,Việc chi nên nỗi đang tay dứt cầu?Trên cầu Trường Tiền

Và có ai đó đã đáp lại rằng:

Chí quyết thắng Pháp TâyNên cầu nầy phải phá,Qua sông còn nhiều ngãĐừng buồn bã em ơi.Nước non khôi phục được rồi,Cầu nầy bắc lại, không mấy hồi đó em...

Trong thời gian Nguyễn Bính lưu lạc đến Huế, cầu Trường Tiền cũng đã xuất hiện trong thơ ông:

Cầu cong như chiếc lược ngàSông dài mái tóc cung nga buông hờGustave Eiffel người thiết kế cầu Trường Tiền.Đôi bờ đôi cánh tay vuaCung nga úp mặt làm thơ thất tình......Bồng bồng sáu nhịp cầu caoThờ ơ bóng mát nơi nào cũng xanh...(trích trong Vài nét Huế, 1941)

Sau sự kiện Tết Mậu Thân, cầu Trường Tiền bị bom đạn gây hư hại nặng. Quá xúc cảm, nhạc sĩ Trầm Tử Thiêng viết bài hát Chuyện một chiếc cầu đã gãy để nói lên sự việc này, có những câu:

...Cầu thân ái đêm nay gãy một nhịp rồiNón lá sầu khóc điệu Nam Ai tiếc thương lời vắn dàiVì sao không thương mến nhau còn gây khổ đau làm lỡ nhịp cầu...

Ngoài ra, cầu Trường Tiền cũng đã được in trong bộ tem thư của Việt Nam.